کارسون و همکاران  در یک جمع بندی مواردی را با عنوان «آنچه اقدام پژوهی است» به شرح زیر ذکر کرده اند:

اقدام پژوهی فرایندی است که آموزش و پرورش  را از طریق تغییر بهبود می بخشد.

اقدام پژوهی ، کار گروهی مربیان برای بهبود اقدامات آموزشی است.

اقدام پژوهی ، تأمل و باز اندیشی در مورد امر تدریس است.

اقدام پژوهی ، جمعی و مشترک است؛ یعنی مربیان در جهت تقویت روابط با دیگر مربیان گفتگو و کـار می کنند.

اقدام پژوهی ، بنا نهادن و تشکیل گروههای خود ــ انتقاد از مربیان است.

 اقدام پژوهی ، فرایند نظام مند یادگیری است.

اقدام پژوهی ، فرایندی است که ایجاب  می کند ما ایده های خود در باره آموزش و پرورش را به بوته آزمایش بگذاریم.

اقدام پژوهی ، خالی از تعصب است.

 اقدام پژوهی ، یک تحلیل انتقادی از محل های کار ماست.

اقدام پژوهی ، تأکید روی موارد خاص است.

اقدام پژوهی ، چرخه ای از برنامه ریزی ، عمل، مشاهده و بازاندیشی و تفکر است.

اقدام پژوهی ،کار در گروه های کوچکی از مربیان است.

اقدام پژوهی ،اثبات درستی اقداماتی است که در جریان تدریس انجام می شود.

شواهد روز افزون حاکی از آن است که درگیر شدن در اقدام پژوهی اثراتی مثبت مشخص و حرفه ای روی کارگزاران آموزشی دارد.

به لحاظ اینکه در اقدام پژوهی خود معلم پژوهشکر است و نقش اصـلی پــژوهــش را به  عـهـده دارد، لذا می تواند مسئله ملموسی را که با آن رو به رو است ، حل کند تا بهبودی امور را میسر سازد. «از آنجا که معلمان در هر نظام آموزشی نقش اصلی را بر عهده دارند ، به عنوان پژوهشگران بالقوه ، برای مشخص کردن موقعیت های نا معین در رابطه با فعالیت هایشان می توانند روش علمی را به کار برده و با استفاده از اقدام پژوهی فعالیت های خود را بهبود بخشند. این امر کمک می کند تا معلمان نقش مؤثری در شناخت مسائل آموزشی ،به ویژه فرایند یاددهی ــ یادگیری داشته باشند».تأکید و توجه زیادی که در بحث اقدام پژوهی بر روی معلمان می شود، منبعث از این تفکر است که آنها منشاء و مجری اصلی تغییر در فرایند آموزش و پرورش هستند.

اقدام پژوهی مختص سازمانهای آموزشی نمی باشند، بلکه فرایند پژوهش در کلیه سازمان هایی است که قصد دارند در بستر تلاش های متمرکز برای بهبود کیفیت و عملکرد سازمان خود اقدام کنند. افراد درگیر در این نوع پژوهش که در اغلب متون به عنوان کارکزار معرفی می شوند، پژوهش را خود طراحی و اجـــرا می کنند و از طریق گرد آوری داده ها به بهبود و اصلاح فعالیت های سازمان مبادرت می ورزند.

هدف اقدام پژوهی همچون پژوهشهای مرسوم و دانشگاهی پی بردن به روابط پدیده ها یا به اصطلاح متغیرها نیست ، بلکه هدف پژوهش در عمل « بررسی موضوع هایی است که فرد یا افراد در محیط کار و در خصوص شغل شان با آن درگیر هستند و می خواهند از راه پژوهش آن را حل کرده یا کاهش دهند. پس ایجاد تغییر در وضعیت موجود هدف عمده در این تحقیق است.

تعریف دیگری از اقدام پژوهی:

اقدام پژوهی شکلی جامع از جستجوی علمی است که از طریق مشارکت در موقعیتهای آموزشی به منظور بهبود سودمندی ، معقول بودن و صحت و درستی اعمال تربیتی انجام می شود.هدف اقدام پژوهی در آموزش و پرورش کمک به معلم و سایر کارکنان آموزشی مدرسه ، دربرقراری ارتباط بین دیدگاهایشان از آموزش و پرورش با اعمالی است که روزانه در ارتباط با دانش آموزان انجام می دهند.بعبارت دیگر اقدام پژوهی در واقع نمود تفکر معلم به مثابه یک پژوهشگر است که او با مشارکت در آن می تواند به بهبود فهم خود از آموزش ، حل مشکلات درسی ، بهبود اعمال تربیتی و اثربخشی بیشتر در کلاس دست یابد.

منبع:

1-معلم پژوهنده ، رویکردی به توسعه و بهسازی منابع انسانی آموزش و پرورش ، دکتر مهدی شریعت زاده

2-اقدام پژوهی ، بنیاد اندیشه معلمان پژوهنده ، نسرین حق گو